Kléber (1902)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 04.1898
Wodowanie 27.07.1922
W służbie od 04.07.1904
Modernizacje -
Zatopiony 27.06.1917
Typ Dupleix, liczba jednostek w typie 3

Wyporność 7 730 ts
Wymiary d-130 s-17,87 z-7,4 m
Uzbrojenie 8x164, 4x100, 10x47 mm
Pancerz pb 100-40, pp 70-50 mm

Prędkość maks. 20 w
Załoga 580


l

Krążownik pancerny Kléber podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych
Picture: LC-DIG-det-4a15952, Library of Congress
Francuska przygoda z krążownikami pancernymi zaczęła się w 1888 roku, kiedy położono stępkę pod Dupuy de Lôme, uważanego także za pierwszy okręt tej klasy w historii. Był lepiej opancerzony i szybszy od dotychczasowych krążowników, zaś dzięki umieszczeniu całego ciężkiego uzbrojenia w wieżach i wyposażeniu w szybkostrzelne działa mógł być skuteczniejszy w boju, niż istniejący wówczas konkurenci. Koncepcyjnie wywodził się z założeń Jeune École, która widziała w takich okrętach skuteczne narzędzie to zwalczania żeglugi handlowej przeciwnika (a trzeba dodać, że w owych czasach Francja wciąż miała Wielką Brytanię za najbardziej prawdopodobnego wroga, gdyby przyszło do wojny). Pomysł chwycił i w ciągu następnych lat wszystkie liczące się floty przystąpiły do budowy krążowników pancernych. Marine Nationale starała się dotrzymać im kroku, budujący najpierw sześć okrętów będących wariacjami na temat pierwowzoru, po czym zdecydowała się na cztery krążowniki pancerne znacznie większe, i tym samym i droższe. Jak to często bywa, kolejna ich seria miała być dla odmiany mniejsza i tańsza, i to były właśnie krążowniki typu Dupleix.

Oszczędności zostały uzasadnione między innymi przeznaczeniem jednostek do służby kolonialnej (stawiającej z reguły mniejsze wymagania). Konstrukcja nowych okrętów została oparta na projektach większych o mniej więcej 2 tysiące ton poprzedników, przy czy czym miejscami sięgnięto jeszcze dalej - na przykład opancerzenie zostało zapożyczone z pionierskiego Dupuy de Lôme. Zamiast dział kalibru 194 mm zastosowano działa 164 mm, niemniej było ich aż osiem, w czterech wieżach. Sylwetka nie uległa wielkim zmianom i wpisywała się idealnie w tradycyjne wzorce francuskich ciężkich jednostek, wyposażanych zwykle na przełomie stuleci w cały zastęp niskich kominów (od czterech do maksymalnie sześciu). Ogólny wynik chyba jednak nikogo nie zachwycił, gdyż kolejne typy francuskich krążowników pancernych powróciły do wcześniejszych wzorców jednostek dużych i coraz większych.


Krążownik pancerny Kléber
Picture: Histoire de la Marine française illustrée, 1934 via Wikimedia
Spośród trzech jednostek typu najbardziej zapisał się w historii właśnie Kléber, i to już od chwili wodowania, gdyż dla oszczędności czasu (powolne tempo budowy okrętów było wówczas piętą achillesową Marine Nationale) zdecydowano się na jego pełne wyposażenie jeszcze na pochylni. Spłynął więc na wodę z pancerzem, wieżami działowymi i wszystkim już na miejscu, co przez znaczny ciężar naraziło kadłub na niebezpieczne naprężenia. Wcześniej zwodowane bliźniacze jednostki Dupleix i Desaix potraktowano w klasyczny sposób. Obie służyły przed Wielką Wojną na Morzu Śródziemnym i na Dalekim Wschodzie i zostały wycofane w latach 1919-21, w latach 1922 i 1927 trafiając na złom.
l


Krążownik pancerny Kléber, kartka pocztowa
Picture: L. Olive, Depositaire Toulon via Geneanet

Kléber przetrwał jakoś niecodzienne wodowanie (chociaż można spotkać się też z opinią, że konstrukcja kadłuba została jednak naruszona), tyle że podczas prób zaczął mieć problemy z maszynami. Potem przez jakiś czas było spokojniej, niemniej już w trakcie wizyty w Stanach Zjednoczonych w 1907 roku Kléber całkiem przypadkowo staranował amerykański statek handlowy SS Hugoma (zdarzyło się to 20 lutego na rzece Mississippi). Potraktowany niewielkim taranem krążownika statek zatonął, przy czym wedle różnych źródeł załoga albo ocalała, albo część jej jednak zginęła. W kolejnym roku Kléber został skierowany do Maroka, zaś w 1911 na Daleki Wschód (i w lipcu 1912 wpadł na skały na Morzu Japońskim z późniejszą naprawą w Kobe). Do kraju wrócił w 1913, trafiając na jakiś czas do bazy w Lorient.


Krążownik pancerny Kléber w Lorient, kartka pocztowa
Picture: uboat.net

Na początku I wojny światowej krążownik wziął udział w operacji dardanelskiej, pod koniec maja 1915 wchodząc tamże na mieliznę, z której udało się go ściągnąć dopiero po trzech dniach. Przez cały ten czas pozostawał pod tureckim ostrzałem. Krótko po ukończeniu napraw (w lipcu) zderzył się niedaleko greckiej wyspy Limnos na Morzu Egejskim z australijskim transportowcem wojska HMT Boorara, który musiał zostać osadzony na dnie przy brzegu. Sam Kléber też odniósł przy tym dość poważne uszkodzenia i musiał ponownie zostać poddany naprawom. Do 1916 roku przebywał we wschodniej części Morza Śródziemnego, po czym przeszedł w Bordeaux remont z dostosowaniem do funkcji jednostki flagowej stacjonującego w Dakarze 6. Dywizjonu Krążowników. Na nowym miejscu przydziału znalazł się sierpniu 1916 roku, pozostając na placówce we Francuskiej Afryce Zachodniej do czerwca następnego roku.
Rozkaz odwołujący go z Dakaru przewidywał zawinięcie krążownika do Brestu, i tam około piątej rano 27 czerwca, ledwie Kléber przyjął pilota na redzie, dostrzeżono z jego pokładu dryfującą minę. Oczywiście wykonano zaraz stosowny manewr ominięcia, pechowo trafiając w ten sposób na inną minę z kompletu postawionego niedaleko portu przez niemiecki okręt podwodny UC-61. Ładunek detonował przy prawej burcie na wysokości tylnej kotłowni, wywołując dodatkowo pożar węgla w sąsiednich zasobniach. Winowajca, czyli UC-61 przebywał nadal w pobliżu i jego dowódca zastanawiał się nawet nad atakiem torpedowym na okaleczony krążownik, ale wobec nadciągających na pomoc jednostek zrezygnował z tego zamiaru. Kléber wypełniał się wodą na tyle szybko, że nie udało się go doprowadzić do brzegu. Gdy okręt stracił moc i zaczął mocno osiadać rufą, zrezygnowano także z jego holowania i wydano załodze rozkaz opuszczenia pokładu. Jakąś godzinę po eksplozji krążownik przewrócił się przez prawą burtę i zatonął. Z 568 obecnych na pokładzie osób zginęło 38.
l

Wrak krążownika pancernego Kléber
Picture: Cerez - European Underwater Research Center
Lokalizacja znajdującego się około 5,5 kilometra na południowy zachód od Pointe Saint Mathieu wraku nie była zapewne nigdy dla nikogo tajemnicą. W latach siedemdziesiątych doszło do częściowego złomowania obiektu, głównie w poszukiwaniu metali nieżelaznych, przez co kadłub został dodatkowo mocno naruszony, głównie w tylnej części, zniknęły też śruby krążownika. Niezależnie od tego swoje zrobiło również zaleganie przez ponad sto lat na względnie niewielkiej głębokości 48 metrów (przy czym spoczywający na niepodatnym, skalistym dnie wrak wznosi się na 15 metrów).


Zapewne prawoburtowa wieża artylerii głównej
Picture: Nicolas Job via Unesco


Lewoburtowa wieża artylerii głównej
Picture: J. Le Lay via Brest Maville
Sądząc po obfitości sieciowych relacji na jego temat, wrak Klébera wydaje się być bardzo popularnym celem nurkowań. Brak jego obrazów sonarowych, ale istnieją co najmniej trzy szczegółowe szkice, różniące się w detalach, niemniej ogólnie ukazujące ten sam mniej więcej obraz. Zgodnie z nimi kadłub spoczywa do góry stępką, przy czym z braku grubej warstwy osadów nie wbił się w podłoże i można ujrzeć go w pełnym wymiarze. Co najmniej trzy wieże działowe są dobrze widoczne (obie burtowe i przednia, która musiała wypaść z barbety i leży przy lewej burcie tuż obok odrwanej od pokładu pancernej wieży dowodzenia). Pomimo zapadłej części dziobowej i pękniętej dennej części kadłuba, nadal rozpoznawalny jest otwór uczyniony na prawej burcie przez eksplozję miny. W jednej z relacji pojawia się też wątek dużej ilości drewnianych szczątków, wyzierających spod rozerwanego w wielu miejscach poszycia, przez co autor sugeruje wręcz, iż zasadnicza konstrukcja kadłuba musiała być drewniana, jednak brak w źródłach wzmianki o szerszym zastosowaniu drewna przy budowie krążowników typu Dupleix. Możliwe, że chodzi tak naprawdę o tekowe podłoże pancerza czy poszycia, i wtedy i później stosowane niekiedy w ciężkich okrętach, albo szczątki wypełnionych celulozą koferdamów.
l
Krążownik Kléber w Wikipedii
Kléber na stronie Histomar
Kléber na blogu maitres-du-vent
Artykuł o wraku krążownika w serwisie Divernet
Krążowniki typu Dupleix na stronie Steel Navy
Kilka zdjęć z wraku krążownika: David Chapelle Blog
Obszerna galeria zdjęć z wraku: Alain - Flickr
Informacja o wraku na stronie Europejskiego Centrum Badań Podwodnych Cerez
Informacja o wraku na stronie Spot My Dive
Film z zejścia do wraku (2011): You Tube
l
Copyright © 2020 by Estraven