Dwa miesiące po wprowadzeniu do służby krążownik został wysłany do kolonii, gdzie dotarł 5 marca 1937 roku, stając się jednostką flagową sił stacjonujących w Holenderskich Indiach Wschodnich. Czas do wybuchu wojny upłynął mu na rutynowych ćwiczeniach, zaś pierwszą poważniejszą zadanie podjął dopiero w marcu 1941 roku (eskortowanie idącego do Singapuru statku pasażerskiego Oranje). W dalszych miesiącach pełnił także służbę patrolową, kontynuowaną przez jakiś czas po ataku Japonii na Pearl Harbor. 3 lutego 1942 został włączony w skład międzynarodowego zespołu ABDA.

Hr. Ms. De Ruyter
Picture: The Netherland Navy

Zespół ten, podlegający ABDA Command, miał za zadanie ochronę terenów aliantów w Malajach (obecnie Malezja) i na obszarze Indii Wschodnich. Pozornie silny, skupiony wkoło pięciu krążowników, był tragicznie wręcz nieprzygotowany do stawienia skutecznego oporu flocie japońskiej, która była nie dość, że liczniejsza, to jeszcze nieporównanie bardziej zgrana i zorganizowana. Z tego też powodu historia zespołu ABDA była nader krótka i zakończyła się całkowitym jego rozgromieniem. Pierwszy z decydujących ciosów przyszedł 27 marca podczas próby zniszczenia nadciągającego japońskiego zespołu inwazyjnego. Najpierw, około 16:30, doszło do poważnego uszkodzenia przez japońskie jednostki ciężkiego krążownika HMS Exeter (zatopionego niecałe dwa dni później), który zdołał jakoś powrócić do Surabaji.

HNLSM De Ruyter w Surabaji w lutym 1942 roku
Picture: Australian War Memorial, #305837 via Wikipedia

Wraki obu holenderskich krążowników zostały zlokalizowane 1 grudnia 2002 roku przez ekipę działającą z pokładu MV Empress (pierwotnie zamierzającą zająć się jedynie wrakiem HMS Exeter). Wrak spoczywał na głębokości 69 metrów z przechyłem około 30 stopni na prawą burtę. Poza śladem trafienia torpedą na lewej burcie, krążownik był w bardzo dobrym stanie - z zachowanymi nadbudówkami (w tym charakterystyczną wieżą bojową i mostkiem) oraz praktycznie kompletem uzbrojenia, z działami rufowych wież wciąż w pozycji neutralnej. Ostatecznym potwierdzeniem prawidłowej identyfikacji był widok napisu z nazwą jednostki na rufie, chociaż brakło w nim niektórych liter, zapewne obluzowanych podczas wybuchu głowicy torpedy. Część z nich dostrzeżono na dnie u burty okrętu.

To zaniedbanie zamierzała naprawić w 2016 roku wyprawa zorganizowana przez Karel Doorman Foundation. Podjęte w między 6 a 9 lutego tego roku działania pozwoliły na ustalenie, że w znanej lokalizacji pozostała na dnie morza jedynie długa na jakieś 170 metrów bruzda, w której dostrzeżono szereg drobnych szczątków. Ich charakter nie pozostawiał wątpliwości, że chodziło o miejsce spoczynku Hr.Ms. De Ruyter, niemniej samego kadłuba krążownika już tam nie było. Jak wykazało dochodzenie, wrak De Ruytera (podobnie, jak wraki dwóch jeszcze krążowników oraz kilku niszczycieli) padł ofiarą działających w Indonezji złomiarzy, korzystających z ładunków wybuchowych, wielotonowych ciężarów do miażdżenia wraków oraz pływających dźwigów do wydobywania "urobku". Późniejsze śledztwo pozwoliło na zidentyfikowanie niektórych podwykonawców prac jak i biorących w realizacji zadania jawajskich robotników.

W lutym 2018 roku ustalono wstępnie, że znalezione we wraku nader liczne kości poległych zostały całkiem nieoficjalnie pogrzebane w masowym grobie na cmentarzu Suko w portowym mieście Brondong (gdzie trafiły też szczątki z innych nielegalnie złomowanych jednostek). Działania indonezyjskich firm, które musiały dokonać dzieła zniszczenia w ciągu kilku wcześniejszych lat, wzbudziły sporo protestów jak i pomniejszy międzynarodowy skandal, którego echa słychać do dzisiaj. Tyle dobrego, że wobec takiej presji strona indonezyjska podjęła dochodzenie i współdziałanie z holenderskimi instytucjami pragnącymi wyjaśnić kulisy zbeszczeszczenia grobów wojennych, jak postrzega się to obecnie w Europie.

Siły morskie, określane zwykle jako ABDA, podlegały wspólnemu alianckiemu dowództwu (American-British-Dutch-Australian Command albo ABDACOM), które zostało powołane do istnienia 1 stycznia 1942 roku, jednak już po trzech miesiącach przestało w praktyce odgrywać jakąkolwiek rolę. Spośród kilkudziesięciu podległych mu okrętów spora część została zatopiona, z czego większość na Morzu Jawajskim, gdzie zespół ABDA został wręcz rozgromiony ze stratą pięciu krążowników i sześciu niszczycieli. W XXI wieku wraki tych właśnie okrętów zostały zaatakowane ponownie, tym razem przez złomiarzy...